Cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ (9/7/1912 – 26/8/1941), sinh ra trong một gia đình trí thức yêu nước ở xã Phù Khê, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã tham gia hoạt động từ khi mới 15 tuổi và được đi “vô sản hoá” vào tháng 8.1928 ở vùng mỏ Đông Bắc.
Chỉ một năm sau, đồng chí đã trở thành người chỉ đạo trực tiếp phong trào công nhân, phong trào cộng sản ở khu vực có lực lượng công nhân đông đảo nhất lúc bấy giờ.
Năm 1930, đồng chí Nguyễn Văn Cừ thành lập chi bộ Đảng CSVN ở mỏ Mạo Khê, chi bộ Đảng đầu tiên của Đảng ta ở Vùng mỏ Quảng Ninh và dưới sự lãnh đạo của đồng chí, các chi bộ Đảng như Uông Bí, Vàng Danh, Hòn Gai, Cẩm Phả, Cửa Ông lần lượt ra đời.
Cùng với các đồng chí của mình: Tô Hiệu, Hạ Bá Cang, Đặng Xuân Khu… Nguyễn Văn Cừ đã tập trung khôi phục cơ sở Đảng, đẩy mạnh phong trào đấu tranh của nhân dân và thành công trong việc khôi phục Xứ uỷ Bắc Kỳ.
Năm 1938, khi chưa đầy 26 tuổi, đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã được bầu là Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương, Tổng Bí thư trẻ nhất trong lịch sử Đảng ta.
Tổng bí thư là người đi đầu trong việc đề cao tinh thần thẳng thắn đấu tranh phê bình và tự phê bình nhằm nâng cao sức mạnh của Đảng thể hiện thông qua tác phẩm “Tự chỉ trích” (7/1939).
Dưới sự lãnh đạo của đồng chí, Đảng ta đã kiên quyết đấu tranh chống lại bọn Tơrôtxky. Nguyễn Văn Cừ và Ban Chấp hành T.Ư Đảng lúc bấy giờ đã quyết định những vấn đề cực kỳ quan trọng trong chuyển hướng cách mạng mà nội dung trọng yếu là giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc-giai cấp, xây dựng Đảng và phương pháp cách mạng trong tình hình mới. Đây là quyết định đặt cơ sở quan trọng để Đảng ta hoàn chỉnh chuyển hướng chiến lược cách mạng dẫn tới thắng lợi lịch sử của Cách mạng Tháng 8 vào mùa thu năm 1945.
Năm 1940, thực dân Pháp bắt Nguyễn Văn Cừ và hành quyết đồng chí vào ngày 26/8/1941.
